Meteorolojik
olaylar üzerinde etkisi olan bir diğer eleman ise ‘’Atmosfer Basınç’ıdır.’’
Tanım olarak,
atmosferin birim yüzey üzerindeki basıncı, bu yüzeyden atmosferin üst sınırına
kadar olan hava sütununun ağırlığı olarak ifade edilebilir.
Bu değer deniz
seviyesinde 1 cm² yüzey üzerindeki 76 cm. yüksekliğinde civa sütununun
ağırlığına eşittir. Basınç birimleri milimetre, milibar ve inch dir.
Atmosfedeki basınç miktarı barometre adı verilen aletler ile ölçülür ve
barometrede okunan basınç milibara eşit olan hektopaskal olarak ifade edilir.
Atmosfer basıncı
devamlı olarak değişmekle beraber normal basınç 15º C sıcaklık da ve 45º
enleminde 1013.3 milibar (mb.) kabul edilir. Bu basınç değeri 29.92 inch veya
760 milimetre yüksekliğindeki civa sütununun ağırlığına eşittir. Normal
basıncın üzerindeki basınç değeri yüksek basınç, altındaki basınç değeri alçak
basınç olarak tanımlanır.
Atmosfer basıncı
yüksekliğe, havanın yoğunluğuna ve yerçekimine bağlı olarak değişir. Basınç
deniz seviyesinden yukarı doğru yükseldikçe yaklaşık her 10.5 metrede 1 milimetre
azalır. Sıcaklık miktarı da basıncı etkiler. Sıcak havanın basıncı yoğunluk
nedeniyle, soğuk havaya göre daha azdır. Çeşitli yükseklik, sıcaklık ve coğrafi
enlemde ölçülen basınç değerlerinin karşılaştırılabilmesi için barometrede
okunan miktar 45º enleme 0º C sıcaklığa ve deniz seviyesine indirgenerek
kullanılır. Belirli bir mevkide ölçülen barometre değerinde yapılması gereken
indirgemeler aşağıda açıklanmıştır.
(1)
Basınç Ölçüm Hataları :
(a) Alet hatası indirgemesi : Aletin sertifikasında belirtilen hata miktardır. Elde
edilen değere ilave edilir veya çıkarılır.
(b) Deniz seviyesine indirgeme : Deniz seviyesinden yüksek yerlerde ölçülen basınç değeri ile ilgili cetvele girilir ve
bulunduğumuz yüksekliğe göre tespit edilen miktar, bulduğumuz barometre
değerine ilave edilir.
(c) Sıcaklık indirgemesi : Cıvalı barometrede civanın basınç
değişmesi dışında, sıcaklık etkisi ile görülen farkı gidermek üzere yapılır.
Cıvalı barometre üzerindeki termometre sıcaklığı 0º C nin üzerinde ise ilgili
cetvelden bulunan miktar barometre değerinden çıkarılır. Sıcaklık 0º C nin
altında ise bir miktar ilave edilir.
(ç) Enlem Indirgemesi : Enleme göre
değişen yerçekimi etkisi nedeniyle hatalı olarak elde edilen basınç değerinin
hatası, 450 enleme indirgenerek giderilir. Gözlem yeri 450
enleminin üzerinde ise ilgili cetvelden bulunan miktar okunan basınç değerine
ilave edilir. Alçak enlemler için, bulunan miktar basınç değerinden çıkartılır.
Bu indirgemeler
özellikle cıvalı barometrelerde önemlidir. Gemilerde kullanılan aneroit
barometrelerde sıcaklık indirgemesi gerekmez. Barometre gemilerde 10 - 20 m.
yükseklikte bulunduğundan yapılması gereken yükseklik düzeltme miktarı 1-2 mb
kadardır. Enlem indirgemesi, ilgili tablo kullanılarak yapılır.
(2)
Basınç Değişimleri :
Yaz ve kış mevsimlerinde de kara ve deniz farklı termik
özellikler gösterir. Deniz yazın serin, kışın ılıktır. Günlük ve mevsimlik
olarak ısınan kesimde alçak basınç, soğuk olan kesimde yüksek
basınç alanları meydana gelir. Farklı basınç alanları arasında rüzgar eser.
Günlük basınç farkları meltemleri, mevsimlik farklar yerel rüzgarları
oluşturur.
Periyodik değişimler
: Herhangi bir istasyonda basınç, sıcaklık değişimine bağlı olarak günlük
değişmeler gösterir. Bu değişimde iki maksimum, iki minimum değer vardır.
Maksimum değerler saat 10 ve 22 de, minimum değerler saat 4 ve 16 da
gerçekleşir. Bu değerler arasındaki fark 2-3 mb. veya daha azdır. Bu günlük
değişim tipik olarak tropikal enlemlerde görülebilir. Basıncın günlük
değişiminde bozulma gözlendiğinde mevcut hava şartlarının değişecegi
düşünülmelidir. Basınç değişiminde üç saatlik basınç farkına tandans denir.
Tandans 2 - 3 mb. ve negatif ise rüzgar şiddetlenir veya fırtına çıkabilir.
Mevsimlik ısınma farklarına bağlı olarak kara ve deniz üzerinde alçak veya
yüksek basınç alanları
meydana gelir. Bu gibi basınç değişimleri kara üzerinde
de meydana gelir
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder